Wortel-Kolonie
Wortel-Kolonie
Routes die hier passeren
- Bloesemfietsroute (34 km)
- Bijenfietsroute kort (25 km)
- Opening Toeristisch Seizoen - fietsroute (51 km)
- Bloesemwandeling van kers naar peer (14 km)
- Culinaire Fietsroutes (54 km)
- Gegidste fietstochten (+/- 30 km)
- Gravelroute door de Grensvalei (82 km)
- UNESCO-erfgoedwandeling Wortel-Kolonie (6,5 km)
- Bloesemwandeling van blauwe bes naar kers (18 km)
- 7 Bijzondere grensgevallen (Verschillende afstanden)
- Wortel-Kolonie (Verschillende afstanden )
- Juul Noeyenspad (8,5 km)
Wortel-Kolonie is een bijzonder gebied met een uniek verhaal. De Koloniën van Weldadigheid vertellen een merkwaardig stukje geschiedenis uit de tijd dat onze contreien deel uitmaakten van Nederland, tussen 1815 en de Belgische onafhankelijkheid in 1830. De Nederlandse generaal Johannes van den Bosch startte een idealistisch maatschappelijk experiment om de armoede te bestrijden, maar tegelijk ook om mensen aan de rand van de samenleving, zoals landlopers of bedelaars, in de pas te laten lopen.
In de zomer van 2021 werd Wortel-Kolonie toegevoegd aan de UNESCO-lijst van werelderfgoed. 25 jaar geleden was de gewezen landloperskolonie nochtans één van de 100 meest bedreigde erfgoedsites ter wereld, en nog altijd hebben maar weinig mensen er ooit van gehoord. Wat is het verhaal van de plek? En wat maakt ze zo bijzonder? Dat hoor je in de eerste aflevering van de podcast ‘Aan de Rand van het Land’. Lieven van Gils, die er opgroeide, gidst je door de geschiedenis, met de hulp van Geertje Bernaerts en acteurs Bruno Vanden Broecke en Jonas Vermeulen.
Waarom Werelderfgoed?
Bijzondere plekken, met een intrigerende naam en een fascinerende geschiedenis. Dat zijn de Koloniën van Weldadigheid. En toch kennen maar weinig mensen het verhaal erachter, en de verhalen van de vele tienduizenden mensen die er verbleven. Deze podcast vertelt die verborgen geschiedenis. Met verhalen uit Wortel-Kolonie, een wonderlijke plek aan de rand van het land, die 200 jaar oud is en onlangs toegevoegd werd aan de lijst van UNESCO werelderfgoed.
Goed Nieuws! De podcast 'Aan de Rand van het Land' krijgt in 2024 een vervolg. Maar liefst 3 vervolgafleveringen zullen nog worden ontwikkeld dankzij de steun van Leader Markaante Kempen+.
Koloniën van Weldadigheid
Aan het begin van de 19de eeuw vindt in de Verenigde Nederlanden een groot maatschappelijk experiment plaats. Doel: komaf maken met armoede. De Maatschappij van Weldadigheid koopt onontgonnen stukken land op. Daar worden zeven Koloniën van Weldadigheid opgericht: vijf in het noorden van Nederland en twee in het zuiden, die van Wortel en van Merksplas.
Uit het hele land worden grote aantallen mensen en families in armoede ernaartoe gestuurd om aan landbouw te doen, school te lopen en discipline aan te leren. Landlopers, bedelaars en ook weeskinderen worden gedwongen opgenomen.
Het project kende geen succes en werd na de Belgische onafhankelijkheid (1830) afgevoerd. Na de nodige aanpassingen startte de Rijksweldadigheidskolonie in 1881 opnieuw en werd het een thuishaven voor landlopers en bedelaars. Tot aan de Eerste Wereldoorlog waren er dan vijfduizend landlopers-gedetineerden. Na de afschaffing van de wet op de landloperij in 1993 werden de centrale gebouwen van de ‘kolonie’ ingericht als gevangenis. De overige gebouwen en gronden kregen een nieuwe bestemming.
Monumentale drevenstructuur
De koloniën hadden een zeer typisch landschap dat tweehonderd jaar na hun ontstaan nog altijd herkenbaar is. In 1822 wordt begonnen met de ontginning van de heide in de kolonie. Een rationeel en symmetrisch plan deelde de kolonie in twee delen, gescheiden door een brede weg van Wortel naar Zondereigen. Het kruispunt was het centrum van de vroegere kolonie en wordt op oude kaarten aangeduid als 'Les Quatre Batiments'. Hier stonden collectieve voorzieningen: de directeurswoning, de school, een bedrijfsgebouw met onder meer een spinnerij en het magazijn.
Nu staan op dit kruispunt drie gebouwen die dateren uit het eind van de 19de eeuw, maar intussen ook al sterk aangepast zijn: de landlopersboerderij met Bezoekerscentrum De Klapekster, het casino en een personeelswoning. De laatste twee gebouwen werden door vzw Widar in erfpacht genomen.
Wortel-Kolonie is een toonbeeld van de integratie tussen natuur en cultuur. Een geometrische mozaïek van lange, strakke dreven, afgewisseld met landbouwgebied en vennen, allemaal aangelegd en onderhouden door de vroegere inwoners.”
Matthias Diependaele, Vlaams minister van Onroerend Erfgoed
Unesco Werelderfgoed
Op 27 juli 2021 wordt Wortel-Kolonie, samen met drie andere koloniën in Nederland, erkend als Unesco Werelderfgoed. Het is niet de eerste erkenning die Wortel-Kolonie te beurt valt. Eerder waren er de Europa Nostra Grand Prix Award in 2014, de 'Sustainable Tourisme Award' in 2018, de European Landscape Award Alliance in 2019 en het Europees Erfgoedlabel in 2020. Met een plekje op de werelderfgoedlijst van de Unesco wordt het helemaal indrukwekkend.
Bezoekerscentrum De Klapekster
Natuurpunt Markvallei heet iedereen van harte welkom in De Klapekster. Dit bezoekerscentrum vind je in het hart van Wortel-Kolonie in de voormalige landlopersboerderij.
Samen met de Vallei van het Merkske en de Castelreesche Heide vormt de Kolonie een meer dan 1 000 ha groot natuurgebied. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Bezoekerscentrum De Klapekster de ideale uitvalbasis is voor fiets- en wandeltochten.
Houd even halt om gezellig iets te drinken op het terras, de gelegenheidstentoonstellingen te bezoeken of te bekomen na een prachtige wandeling doorheen Wortel-Kolonie.
